Jaarbeeld 2019
Consumenten moeten erop kunnen vertrouwen dat gewasbeschermingsmiddelen en biociden die gebruikt worden in de land- en tuinbouw en in hun leefomgeving, en die ze zelf in huis gebruiken, veilig zijn.
In Nederland beoordeelt het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) dit soort middelen op veiligheid en werkzaamheid, en het neemt vervolgens besluiten om ze wel of niet toe te laten. Alleen dan mogen ze, volgens voorschrift, worden gebruikt. Dat geldt voor gewasbeschermingsmiddelen voor de land- en tuinbouw én voor biociden, zoals desinfectiemiddelen voor ziekenhuizen, de tandarts of de tattoo-shop, voor de voedingsindustrie of zwembaden, en producten die bij ons allemaal in het keukenkastje of in de schuur staan, zoals mierenlokdoosjes en middelen tegen muggen of houtverduurzamingsmiddelen. Laat het Ctgb een middel toe, dan betekent dit dat het bij juist gebruik effectief is en veilig is voor mens, dier en milieu.
Gewasbeschermingsmiddelen en biociden mogen dus alleen worden verkocht als ze, bij gebruik volgens het voorschrift, veilig zijn. Een fabrikant die een middel met een chemische stof of micro-organisme zoals een schimmel of bacterie in Nederland wil verkopen moet hiervoor een aanvraag en een dossier met onderzoeken indienen bij het Ctgb. De roep om duurzaamheid klinkt daarbij inmiddels steeds luider: de samenleving wil minder gebruik van chemische middelen. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit geeft hieraan gehoor en zet in op kringlooplandbouw en voor de toekomst nagenoeg zonder emissie van chemische middelen en stoffen. Het Ctgb draagt hieraan bij. Het heeft een speciaal Green Team voor de beoordeling van ‘groene’ en laag-risicomiddelen. Dit zijn middelen op basis van een werkzame stof met een Europees vastgesteld laag risico voor mens, dier en milieu, zoals bacteriën, virussen of plantextracten. Daarmee loopt het Ctgb voorop in Europa. ‘Groen’ – van natuurlijke oorsprong – betekent echter niet per definitie zonder risico. Ook deze middelen moeten dus wel op veiligheid worden beoordeeld
In 2019 liet het Ctgb verschillende ‘groene’ gewasbeschermingsmiddelen toe met een bacterie als werkzame stof – deze bacteriën veroorzaken geen ziekten. Het liet ook een middel toe op basis van sinaasappelolie dat wel te gebruiken is in de biologische teelt, al is het geen laag-risicomiddel. De stof is van natuurlijke oorsprong en kan gewonnen worden uit sinaasappelschillen die overblijven na het persen, maar kan wel irriterend zijn voor de ogen. Er zijn in Nederland ongeveer dertig middelen op de markt op basis van laag-risicostoffen. In de zomer van 2019 was 70% van de aanvragen voor nieuwe werkzame stoffen voor een stof van natuurlijke oorsprong.
Ook bij biocidetoelatingen speelt het streven naar duurzaamheid en gebruik van laag-risicostoffen. Voor middelen op basis van laag-risicostoffen staat, volgens de procedure van vereenvoudigde toelating, voor de risicobeoordeling een periode van 90 dagen. Via deze procedure werd in 2019 een grote groep middelen toegelaten op basis van de laag-risico werkzame stoffen wijnsteenzuur en natriumbenzoaat. Zodra één van de lidstaten een vereenvoudigde toelating heeft afgegeven, mag het biocidemiddel – vanwege het lage risico – in iedere lidstaat op de markt worden gebracht, mits de producent de lidstaat daarvan 30 dagen van te voren in kennis stelt.
Als onafhankelijke Nederlandse toelatingsautoriteit staat het Ctgb midden tussen burgers, industrie, land- en tuinbouw, milieu en overheid. In de risicobeoordeling volgt het Europese wetgeving met wetenschappelijk vastgestelde veiligheidsnormen.
Om de normen en de gebruiksvoorschriften scherp en actueel te houden steekt het Ctgb regelmatig zijn licht op in de praktijk. Medewerkers en collegeleden bezoeken bedrijven, fabrieken en proeflocaties. Zo bezochten ze in 2019 fabrieken van spuitmachines voor de land- en tuinbouw.
Voor een goed beeld van het gebruik van biociden in de praktijk lag het accent afgelopen jaar op het gebruik van desinfectiemiddelen in de voedingsmiddelenindustrie. Collegeleden en wetenschappelijk beoordelaars bezochten een firma die in speciale vulmachines drinkverpakkingen desinfecteert voor langere houdbaarheid buiten de koelkast, en een firma die biociden op de markt brengt voor reiniging en desinfectie in slachthuizen en transportbedrijven. De in deze werkbezoeken opgedane kennis neemt het College mee in de beoordeling en eventuele risicobeperkende maatregelen in de gebruiksvoorschriften van dit soort middelen.
Het Ctgb gebruikt ervaringen uit de praktijk ook om toelatingen en voorschriften te verbeteren. Het heeft daarover onder meer contact met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Uit een analyse bleek een duidelijk verband tussen vergiftigingsverschijnselen bij honden en navulverpakkingen voor particulieren van anti-muizenmiddelen met alfachloralose. De stof is niet dodelijk, maar honden worden er sloom van, krijgen krampen en spiertrekkingen. Het Ctgb besloot daarop maatregelen te nemen om deze navulverpakkingen voor particulier gebruik uit de winkels te krijgen. Omdat de beoordeling van de middelen door Frankrijk is uitgevoerd werd daarmee eerst overlegd.
Afgelopen jaar werd het Ctgb door verschillende televisie- en radioprogramma’s gevraagd om commentaar. Om ook daarin transparant te zijn, publiceerde het zijn antwoorden en de onderbouwing op de website. Directie en medewerkers bezochten de gemeente Westerveld in Drenthe en gingen met verontruste omwonenden van de vereniging Meten=Weten in gesprek. Het Ctgb nodigde de in televisie-uitzendingen optredende experts uit op kantoor om hun wetenschappelijke inzichten toe te lichten, en medewerkers bezochten het ‘levend lab’ bij Leiden. Als dit voor de wetenschappelijke risicobeoordeling nieuwe inzichten oplevert, brengt het Ctgb deze ook in Europa in.
In 2019 nam het College 117 besluiten over aanvragen voor gewasbeschermingsmiddelen en 69 voor biociden, hiervan werden respectievelijk 5 en 3 aanvragen volledig afgewezen. Deze besluiten gaan over meerdere toepassingen van een middel: bijvoorbeeld gebruik in een aantal gewassen, of binnen en buiten. Als het College besluit een middel toe te laten, betekent dat niet dat ook alle aangevraagde toepassingen worden toegelaten. Bij overschrijding van één of meerdere normen wordt een aanvraag volledig afgewezen, in toepassing beperkt of teruggetrokken door de aanvrager. Ook worden bij een aanzienlijk deel van de toelatingen – in 2019 bij 69% van de gewasbeschermingsmiddelen en 33% van de biociden – voor het besluit nog voorschriften aangescherpt. Zodat consumenten en ook telers erop kunnen vertrouwen dat middelen die ze kopen en gebruiken – bij gebruik volgens voorschrift – veilig zijn.
Toepassingen gewasbeschermingsmiddelen en biociden
| Toepassingen 2019 | 2019 Toepassingen |
|---|---|
| Gewasb.middelen toegelaten toepassing | 77% |
| Gewasb.middelen afgewezen toepassing | 23% |
| Biociden toegelaten toepassingen | 94% |
| Biociden afgewezen toepassingen | 6% |
Besluiten gewasbeschermingsmiddelen en biociden
| Besluiten 2019 | |
|---|---|
| Aangescherpt gewasb.middelen | 69% |
| Ongewijzigde gewasb.middelen | 31% |
| Aangescherpte biociden | 33% |
| Ongewijzigde biociden | 67% |
De toelatingen gelden voor een aantal jaren (5, 10 of 15), waarna een stof of middel opnieuw moet worden beoordeeld. Op deze manier komen er nieuwe stoffen en middelen bij en verdwijnen oudere omdat de goedkeuring niet wordt verlengd of omdat ze worden verboden. Het totaal aantal toegelaten middelen en werkzame stoffen is in de afgelopen 10 jaar toegenomen.
Toegelaten gewasbeschermingsmiddelen en biociden
| Biociden | Gewasbeschermingsmiddelen | Werkzame stoffen gewasbeschermingsmiddelen | Werkzame stoffen biociden | |
|---|---|---|---|---|
| 2007 | 759 | 697 | 218 | 81 |
| 2008 | 799 | 699 | 226 | 79 |
| 2009 | 805 | 759 | 232 | 80 |
| 2010 | 829 | 766 | 238 | 83 |
| 2011 | 863 | 771 | 252 | 92 |
| 2012 | 997 | 777 | 256 | 116 |
| 2013 | 1188 | 800 | 257 | 123 |
| 2014 | 1404 | 845 | 262 | 145 |
| 2015 | 1476 | 907 | 271 | 150 |
| 2016 | 1508 | 916 | 279 | 151 |
| 2017 | 1559 | 941 | 277 | 155 |
| 2018 | 1654 | 1000 | 285 | 158 |
| 2019 | 1701 | 1039 | 283 | 158 |
Het College voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden bestaat uit acht leden en een voorzitter. Het vergadert maandelijks en neemt zo nodig ook tussentijds besluiten per e-mail. Het secretariaat ondersteunt het College. Het voert de risicobeoordelingen uit en bereidt de besluiten voor. De personeelsformatie van het secretariaat groeide in 2019 met 3% tot 162 medewerkers (147,3 Fte). Als zelfstandig bestuursorgaan werkt het Ctgb tegen kostprijs. De organisatie had een omzet van 18 miljoen euro.